แตนทะเล (Sea Bather’s Eruption) เป็น ผื่นระคายเคืองที่เกิดเมื่อผิวหนังสัมผัสตัวอ่อนแมงกะพรุน หรือ ไฮดรอยด์จิ๋วซึ่งมีเข็มพิษ (nematocyst) เกาะติดอยู่ตามชุดว่ายน้ำ หรือ เส้นผม สารพิษจะกระตุ้นให้เกิดอาการคัน แสบร้อน และผื่นตุ่มแดงภายใน 4–24 ชั่วโมงหลังขึ้นจากทะเล
แตนทะเล คืออะไร?
แตนทะเล หรือ Sea Bather’s Eruption คือ แพลงตอนเล็กชนิดหนึ่งที่มองด้วยตาเปล่าไม่เห็น จัดอยู่ในกลุ่มแพลงตอนมีเข็มพิษแบบ Nematocyte จัดอยู่ในกลุ่มไฟลั่ม Cnidaria เช่นเดียวกับพวกดอกไม้ทะเลและแมงกระพรุน
แตนทะเลมักจะอยู่รวมกันเป็นกลุ่มๆ มองดูคล้ายว่าในน้ำมีตะกอน สิ่งที่สังเกตได้คือว่าน้ำจะขุ่นกว่าปกติเหมือนมีเศษตะกอนลอยอยู่ในน้ำ ซึ่งอาจจะแยกไม่ออกว่านั่นคือตะกอนหรือแตนทะเล จะรู้ก็ต่อเมื่อโดนมันต่อย อาการเมื่อโดนแตนทะเลต่อยจะรู้สึกเจ็บจี๊ดๆ เหมือนโดนเข็มขนาดเล็กจิ้ม ทำให้เกิดอาการคันและแสบร้อนได้เวลาไปดำน้ำหรือเล่นน้ำทะเล
อาการของการโดนแตนทะเลกัด
ผู้ที่สัมผัสกับแตนทะเลอาจไม่รู้สึกอะไรในขณะที่อยู่ในน้ำ แต่เมื่อขึ้นบนฝั่งและเสื้อผ้าหรืออุปกรณ์ดำน้ำเริ่มแห้ง สามารถทำให้เกิดอาการคันและเกิดผื่นบนผิวหนังได้ โดยเฉพาะบริเวณที่เสื้อผ้ารัดกุม เช่น หน้าอก, ข้อพับ, และขาหนีบ ผื่นคันอาจเกิดขึ้นต่อไปนานหลายวันหรือแม้กระทั่งสัปดาห์ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของการแพ้และการตอบสนองของแต่ละบุคคล
แตนทะเลมีอยู่ที่ไหนบ้าง
สามารถพบแตนทะเลได้ในหลายพื้นที่ทั่วโลก โดยเฉพาะในน่านน้ำอบอุ่นและเขตร้อน รวมถึงทะเลแคริบเบียน, ฟลอริดา, เม็กซิโก, อ่าวเปอร์เซีย, ชายฝั่งตะวันออกของแอฟริกา, มาเลเซีย, ฟิลิปปินส์, และไทย พวกมันสามารถลอยตามกระแสน้ำและปรากฏอยู่ใกล้ชายฝั่งโดยเฉพาะในช่วงฤดูร้อนหรือเมื่อน้ำอุ่นขึ้น
ฤดูกาลของแตนทะเล
แตนทะเล มักพบได้มากในช่วง ปลายฤดูร้อนต่อเนื่องถึงต้นฤดูฝน โดยเฉพาะ เดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคม ในประเทศไทย ช่วงนี้เป็นเวลาที่อุณหภูมิของน้ำทะเลอุ่น เหมาะกับการแพร่พันธุ์ของสัตว์ทะเลขนาดเล็ก เช่น ตัวอ่อนของแมงกะพรุนบางชนิด หรือสิ่งมีชีวิตจิ๋วอื่นๆ ที่เราเรียกรวมๆ ว่า “แตนทะเล”
หากคุณวางแผนไปทะเลในช่วงนี้ โดยเฉพาะตามหาดยอดนิยมในภาคใต้หรือฝั่งอันดามัน ควรเลือกใส่ชุดว่ายน้ำที่มิดชิด และรีบล้างตัวทันทีหลังขึ้นจากน้ำ เพื่อป้องกันการระคายเคืองจากแตนทะเล
การดูแลรักษาเมื่อโดน แตนทะเล กัด
- หากรู้สึกปวด หรือ คันขณะอยู่ในทะเลควรขึ้นจากน้ำทะเลทันที
- ให้ถอดเสื้อผ้า หรือ Wet Suit ที่สวมใส่ แล้วชำระล้างร่างกายด้วยน้ำทะเลสะอาด
- ห้ามขัดถูบริเวณที่มีอาการคัน รวมถึงอย่าใช้ผ้าเช็ดตัว เช็ดหรือถูบริเวณนั้นๆ ด้วย
- อาจใช้ยาลดการอักเสบกลุ่มสเตียรอยด์ทาบริเวณนั้น พร้อมการกินยาแก้แพ้กลุ่ม Antihistamine
- หากอาการรุนแรงมากกว่านี้ เช่น หน้าบวม ตาบวม หายใจติดขัด มีตุ่มนูนหนาขนาดใหญ่ ให้รีบไปโรงพยาบาลเพื่อพบแพทย์ทันที
วิธีป้องกัน แตนทะเล
การป้องกันตัวเองจากอันตรายของ แตนทะเลเป็นสิ่งสำคัญเมื่อคุณตัดสินใจลงเล่นน้ำทะเล โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีรายงานพบแตนทะเล หรือ สัตว์ทะเลที่มีพิษอื่นๆ เคล็ดลับดังต่อไปนี้ จะช่วยให้คุณลดโอกาสในการถูกแตนทะเลรบกวน
- ใส่ชุดดำน้ำ หรือ ชุดว่ายน้ำป้องกัน การใส่เสื้อแขนยาว และ กางเกงขายาวที่คล้ายกับชุดดำน้ำ จะช่วยปกป้องผิวหนังจากการสัมผัสโดยตรงกับตัวอ่อนของสัตว์ทะเลที่มีพิษ ชุดดำน้ำยังช่วยลดความเสี่ยงจากการถูกเข็มพิษทิ่มแทงได้เช่นกัน
- หลีกเลี่ยงเวลาที่แตนทะเลพบมาก ตัวอ่อนและแตนทะเลมักพบมากในช่วงเช้าตรู่ หรือ หลังจากฝนตก การเลือกลงน้ำในช่วงบ่ายจะช่วยลดโอกาสในการสัมผัสกับแตนทะเลได้
- พกน้ำส้มสายชู น้ำส้มสายชูสามารถใช้บรรเทาอาการเมื่อแพ้แตนทะเลได้ เพียงแค่ราดน้ำส้มสายชูบนบริเวณที่ได้รับการสัมผัส มันจะช่วยยับยั้งการปล่อยพิษจากเข็มพิษ
- ใช้ครีมกันแดด ครีมกันแดดบางชนิดมีส่วนผสมที่สามารถป้องกัน หรือ ลดผลกระทบจากพิษของแตนทะเล การทาครีมกันแดดจึงเป็นอีกหนึ่งวิธีที่ดีในการป้องกันตัวเองจากการสัมผัสพิษของแตนทะเล
การปฏิบัติตามคำแนะนำเหล่านี้จะช่วยให้คุณสามารถเพลิดเพลินกับกิจกรรมในน้ำทะเลได้อย่างปลอดภัยมากขึ้น และลดความเสี่ยงจากการสัมผัสกับแตนทะเลและสัตว์ทะเลที่มีพิษอื่นๆ
จริงหรือมั่ว? น้ำส้มสายชูกับน้ำทะเลช่วยลดพิษแตนทะเลได้
จริงบางส่วน!
เมื่อคุณโดนแตนทะเล “กัด” หรือสัมผัสกับพิษของมัน (nematocysts) ที่ติดบนผิว น้ำส้มสายชู (ชนิดกรดอ่อน เช่น น้ำส้มสายชูขาว 5%) สามารถช่วยหยุดการปล่อยพิษเพิ่ม จากเนื้อเยื่อที่ยังไม่แตกได้
น้ำทะเล ก็เป็นอีกทางเลือกที่ใช้ล้างเบื้องต้นได้ดี เพราะมีความเข้มข้นใกล้เคียงของเหลวในเนื้อเยื่อ แต่ห้ามใช้น้ำจืดเด็ดขาด! เพราะน้ำจืดจะกระตุ้นให้พิษแตกตัว และ ปล่อยพิษมากขึ้น
ขั้นตอนแนะนำหลังโดนแตนทะเล
- รีบขึ้นจากน้ำ
- ล้างบริเวณที่โดนด้วยน้ำทะเลหรือน้ำส้มสายชู
- ใช้บัตรแข็งขูดเนื้อเยื่อพิษออกอย่างเบามือ
- ประคบเย็นบรรเทาอาการคัน
- หากคันหรือบวมมาก ควรพบแพทย์
สนใจบริการ หรือปรึกษา ติดต่อ Siam Clinic
